Bywają w życiu sytuacje, kiedy mimo określonych wyrokiem sądu zasad kontaktów z dzieckiem, jedna ze stron nie respektuje tych ustaleń. Przykładów może być bardzo dużo, ale do najczęstszych należą ukrywanie dziecka przed drugim rodzicem, symulowanie jego choroby, łamanie zakaz kontaktu czy kontakty w stanie nietrzeźwości.
W takich przypadkach poszkodowany rodzic nie jest zupełnie bezradny.
Jednym ze sposobów jest wystąpienie do sądu o nałożenie na „niesubordynowanego” rodzica kary pieniężnej, jako często skutecznego środka nacisku.
Sposób postępowania przy określaniu wysokości sumy pieniężnej, oraz sposobu jej zapłaty został uregulowany przez ustawodawcę w art. 59815-59821 Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC).
Zagrożenie ukaraniem może nastąpić jedynie na skutek wniosku strony. Sąd w tym przypadku nie może inicjować postępowania z urzędu.
Postępowanie zostało podzielone na dwa odrębne etapy, podlegające jednej opłacie, uiszczanej wraz ze złożeniem wniosku i wynosi 40 zł.
Sądem właściwym do rozpoznania wniosku w ramach I i II etapu jest Sąd Rodzinny miejsca zamieszkania dziecka. Jeżeli toczy się już postępowanie o rozwód, możliwe jest przeprowadzenie I etapu także przed Sądem Okręgowym.
I etap – określenie wysokości kary
Składając wniosek o zagrożenie ukaraniem, należy dołączyć odpis wykonalnego orzeczenia sądu lub ugody zawartej przed mediatorem określających kontakty z dzieckiem. Jego brak stanowi błąd formalny. Wydanie postanowień następuje po wysłuchaniu uczestników postępowania.
Niezbędne również jest wskazanie konkretnych zachowań, za jakie ewentualna kara miałaby być nakładana. Dotyczy to oczywiście zachowań przyszłych. We wniosku należy jednak określić, na czym polegało niewłaściwe wykonywanie obowiązków wynikających z orzeczenia sądu lub ugody, może to być np. niewydanie dziecka drugiemu rodzicowi, przekazywanie opieki z opóźnieniem, odbieranie dziecka z opóźnieniem, ukrywanie dziecka w terminach wyznaczonych kontaktów, łamanie zakazu kontaktu z dzieckiem, czy też stawianie się na kontakt z dzieckiem w stanie wskazującym na spożycie alkoholu lub użycie innych środków odurzających. Tylko w takiej sytuacji możliwe będzie właściwe przeprowadzenie drugiego etapu postępowania, o czym więcej poniżej.
We wniosku konieczne jest wskazanie konkretnej sumy, której zapłaty domagać się będziemy w przypadku niewykonywania lub niewłaściwego wykonywania kontaktów z dzieckiem. Suma ta powinna pozostawać w związku z dochodami drugiego rodzica oraz jego możliwościami zarobkowymi. We wniosku powinniśmy wskazać jakie są dochody i możliwości zarobkowe rodzica naruszającego zasady kontaktów z dzieckiem.
II etap – nakazanie zapłaty kary
Jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty kary, nadal nie wypełnia swego obowiązku, sąd na skutek wniosku strony uprawnionej nakaże zapłatę kary, zgodnie z ilością naruszeń, jakich dopuściła się strona utrudniająca kontakty. Postanowienie zostaje wydane po wysłuchaniu uczestników przez sąd. Każdy wniosek złożony w II etapie postępowania przez stronę uprawnioną wymaga przeprowadzania rozprawy i wydania postanowienia w tym zakresie.
Jeżeli wniosek zawiera wskazanie kilku naruszeń, które zagrożone były zapłatą kary, sąd wydaje postanowienie, w którym zobowiązuje do zapłaty kwoty wynikającej z iloczynu naruszeń i kwoty wynikającej z postanowienia o zagrożeniu.
Postanowienie takie może być zaskarżone przez strony.
W przypadku, gdy składa się kolejne wnioski w II etapie, nie podlegają one opłacie sądowej.
Po uprawomocnieniu się postanowienia, w którym nakazano zapłatę kary, nie jest konieczne uzyskanie klauzuli wykonalności. Ustawodawca w art. 59816 § 4 KPC zapisał bowiem, iż prawomocne postanowienie jest tytułem wykonawczym. Jest ono zatem wystarczające aby zgłosić się do komornika celem egzekucji.
Warto podkreślić, że ustawodawca w art. 59816 § 1 KPC dopuszcza możliwość zmiany ustalonej wcześniej sumy, z uwagi na zmianę okoliczności. Chodzi tu o sytuacje, w których zobowiązany rodzic utracił źródło dochodu bądź też znacząco zmieniła się ich wysokość, np. na skutek przejścia na emeryturę.
Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się ostatniego postanowienia o nakazaniu zapłaty nie wpłynie kolejny wniosek, sąd umorzy postępowanie,. Nie tracą jednak mocy wcześniej wydane postanowienia. Można zatem, mimo upływu 6 miesięcy, wnioskować o ukaranie, korzystając z postanowień wydanych w I etapie. Po umorzeniu postępowania nie tracą również mocy dotychczasowe postanowienia wydane w II etapie, tym samym istnieje dalsza możliwość ich egzekucji.
Przed wydaniem każdego z postanowień, o których mowa powyżej, obligatoryjne jest wysłuchanie uczestników postępowania. W praktyce oznacza to wyznaczenie przez Sąd rozprawy celem wysłuchania stron.
